«لودمیلا وربیتسکایا» رئیس آکادمی آموزش روسیه و معاون رئیس انجمن زبان روسی اظهار کرد که به احتمال زیاد رمان «جنگ و صلح» اثر لف تولستوی را از برنامه درسی دانش‌­آموزان حذف کرده و فرهنگ اسلاو را به جای آن می­‌گذارند. وی درباره درس زبان روسی در آزمون جامع سراسری پایان دوره تحصیلات همگانی، صحبت و ضرورت اعمال تغییرات در تربیت کادر مدرسین را هم بیان کرد.

در ادامه متن گفتگوی یادشده را که از سوی رایزنی فرهنگی ایران در مسکو، به فارسی ترجمه و برای انتشار در اختیار مهر قرار گرفته است، می­‌خوانید:

* خانم وربیتسکایا، امروز تعداد فارغ‌التحصیلان مدارس که در رشته­‌های علوم طبیعی ادامه تحصیل می­‌دهند، بیشتر می­‌شود. به اعتقاد شما، این مساله به علوم انسانی صدمه نمی‌­زند؟ آیا با این شرایط دلیلی برای اصرار و اجبار به قرار داشتن ادبیات در فهرست دروس امتحان جامع سراسری وجود دارد؟ به نظر شما برای بالابردن محبوبیت رشته‌­های علوم انسانی چه کار باید کرد؟

این موضوع که دانش‌­آموزان بعد از پایان دوره تحصیلات همگانی به رشته­‌های فیزیک و شیمی علاقه نشان می­‌دهند، بد نیست. به هر حال چرخش به طرف علوم طبیعی هم کاملاً درست است. چند سال پیش عمده دانش‌­آموزان به سراغ رشته‌­هایی همچون حقوق و علوم انسانی می­‌رفتند و بسیاری از دانشگاه‌­ها بدون توجه به محور اصلی فعالیت‌­هایشان، دانشکده حقوق باز کردند.

متاسفانه به طور کل توجه به رشته­‌های علوم انسانی کم است. به نظر من مهم نیست که دانشجو در چه دانشکده­‌ای تحصیل می­‌کند، مهم این است که دروس علوم انسانی حتماً در بین دروس اجباری تمامی رشته­‌ها باشند. کسی که با میراث ارزشمند انسانی آشنا باشد، یعنی هم تدریس و هم روانشناسی را بداند، فرقی هم نمی‌­کند تا چه اندازه، آن‌وقت در محیط کار می‌­تواند سنجیده تصمیم‌گیری کند.

در خصوص درس ادبیات برای امتحان جامع هم اگر به من باشد، امتحان را اجباری می­‌کنم. چون ندانستن ادبیات به هیچ وجه قابل توجیه نیست و ما لایه فرهنگی بزرگی را از دست می­‌دهیم. در کنار دروسی همچون ریاضی و غیره، دانستن زبان و ادبیات روسی مهم است. اما انجام این کار در آینده نزدیک ممکن نیست، زیرا ما به این فکر می­‌کنیم که چطور بخش شفاهی زبان روسی را در امتحان جامع برگزار کنیم. برای ادبیات هم هنوز کار زیادی انجام نشده است.

* درباره امتحان شفاهی زبان روسی توضیح دهید. این امتحان به چه صورت برگزار می­‌شود؟

بخش شفاهی زبان خارجی را آماده کرده‌­ایم. اما تعداد فارغ‌­التحصیلانی که امتحان زبان خارجی می‌­دهند، با زبان روسی برابر نیست. به همین خاطر ما باید این مساله را خوب حل و فصل کنیم. سال ۲۰۱۷ امتحان شفاهی را برای کلاس نهمی‌­ها برگزار می‌­کنیم تا برای سال ۲۰۱۸ آن را در امتحان جامع بگنجانیم. مهم این است که بتوانیم پاسخ دانش‌­آموزان را ثبت کنیم و بعد روی آن کار کرده و ارزیابی درستی داشته باشیم.

سوالات ممکن است به شکل مونولوگ یا بحث آزاد باشد تا میزان تسلط دانش­‌آموز را بهتر ارزیابی کنیم. امتحان زبان روسی را نیز به همین ترتیب برگزار می‌کنیم، یعنی لزومی ندارد دانش آموز دستور زبان را توضیح بدهد، بلکه در حین گفتگو توانایی‌­های او آشکار می­‌شوند. مهم این است که موضوع صحبت از قبل مشخص نباشد. بعد از برگزاری امتحان برای کلاس نهم در سال ۲۰۱۷، می‌­توانیم روی سوالات سال بعد کار کنیم.

* انجمن زبان روسی پیشتر اعلام کرده بود که فهرستی از آثار ادبیات روسی را برای گنجاندن در برنامه درسی مدارس تهیه خواهد کرد. آیا این فهرست تهیه شده است؟ به نظر شما چه آثاری را باید در برنامه درسی قرار داد و چه آثاری را نباید قرار داد؟

فهرست بلندی تهیه شده است. سه سال پیش  ولادیمیر پوتین از همه خواست که فهرستی متشکل از ۱۰۰ کتاب برتر را تهیه کنند. ما این کار را انجام دادیم که نتیجه هم بد نبود. من فکر می­‌کنم که ما به خوبی می­‌دانیم چه چیزهایی برای کودکانمان خوب هستند. اگرچه اختلاف نظرهایی هم داریم. به عنوان مثال، من کاملاً اعتقاد دارم که کتاب «جنگ و صلح» را باید از برنامه حذف کرد. چند اثر داستایفسکی را هم باید حذف کنیم. این آثار فلسفی هستند و نیاز به بحث و بررسی دارند. کودک نمی‌­تواند عمق این آثار را درک کند. بحث و مناظره ادامه دارد و در نهایت انجمن زبان روسی نتیجه‌گیری خواهد کرد. فعلاً معلوم نیست چند اثر در فهرست نهایی خواهد بود. اما قطعاً از بین کتاب­‌ها و آثار نویسندگان کلاسیک، نویسندگان خارجی و معاصر و همچنین آثار مناطق مختلف روسیه خواهند بود.

* نظرتان درباره سطح مدرسین جوان چیست؟ آیا نیازی به تغییر شیوه تربیت مدرسین در دانشگاه­ها هست؟

آکادمی آموزش روسیه بالاخره کار جدی خود را برای تربیت کادر در دانشگاه ­ها انجام خواهد داد. ما در حال بررسی استانداردهای تربیت مدرس هستیم و کارهای جدی نیاز است. امروز تنها ۱۰ درصد مدرسین جوان بعد از پایان تحصیلات به تدریس در مدارس مشغول می­‌شوند. من مدت­هاست که می­‌گویم باید ضمانتی برای کار مدرسین بعد از اتمام تحصیلات وجود داشته باشد که دست کم ۳ سال تدریس کنند. از طرف دیگر باید روی حضور مشاور روانی در مدارس بیشتر کار کرده و آن را اجباری کنیم. من معتقدم که هر معلم باید روانشناس خوبی باشد. اگر در دوره لیسانس درس روانشناسی را نداریم، دست کم در دوره فوق لیسانس باید اجباری باشد تا معلم پیش از شروع تدریس با این حوزه به خوبی آشنا شود.

مشکل دیگر ما فقدان کتاب­‌های مناسب برای تدریس است. زمانی سیستم آموزشی ما به شیوه تنوع کتب درسی و کمک‌­آموزشی روی آورد، اما به نظر من برای درس زبان روسی و ادبیات دو یا سه کتاب درسی کفایت می­‌کند. مهم این است که کتاب­‌ها پاسخگوی نیازهای آموزشی باشند و از نظر محتوا تایید بشوند. من شخصاً هنوز نمی‌­توانم از بین کتاب­‌های درسی زبان و ادبیات روسی، کتاب مشخصی را برای آموزش توصیه بکنم.

* به نظر شما، دوره «فرهنگ ارتدوکس» برای مدارس واقعاً لازم است؟

از قضا همین موضوع را به تازگی در شورای آموزشی به بحث گذاشتیم. بیشتر مخالفت‌ها نسبت به انتخاب «ارتدوکس» بود، زیرا سایر ادیان مغفول می­‌مانند. این لایه فرهنگ بسیار اهمیت دارد و در دوره شوروی امکان آشنایی با آن وجود نداشت. من فکر می­‌کنم که باید آثار دینی را در برنامه درسی بگنجانیم، اما البته باید تصمیم بگیریم که کدام مطالب استفاده شوند. به نظر من همه باید انجیل را بخوانند. انجیل پایه­‌های دینی - اخلاقی را شکل می­‌دهد.

بنابراین، دوره مذکور لازم است. اما این دوره را نباید اجباری کنیم و برای علاقه‌­مندان برگزار شود. من وقتی به دانش­‌آموزان مدارس دینی نگاه می‌­کنم، به نظرم آنها مثل سایر بچه­‌ها هستند. ما باید کاری کنیم که زبان کلیسا برای محصلین قابل فهم بشود. بیشتر متون کلیسایی به زبان اسلاو باستان و روس باستان است، اما موعظه‌­ها به زبان روسی امروز هستند. پس باید آنها را به زبان امروز برگردانیم که بی­‌شک با بحث و اختلاف نظر روبرو خواهیم شد.

* به نظر شما، روس‌­ها طی سال­‌های اخیر از نظر سطح سواد بالاتر رفته‌­اند؟

البته که نه. مردم ما از کتابخوانی فاصله گرفته‌­اند. افراد زیادی را می­‌شناسم که هیچ یک از قواعد دستوری را نمی‌­دانند، اما بدون اشتباه می‌­نویسند، چون کتاب زیاد خوانده­‌اند. حافظه بصری کمک زیادی می­‌کند. من نمی‌­گویم که نیازی به دانستن قواعد نیست، اما خواندن، بی­‌شک امری ضروری است.